Sözde Anlam Konu Anlatımı
A. İkilemeler
Anlamı güçlendirmek için aynı kelimenin tekrarlanması, anlamları birbirine yakın, karşıt olan veya sesleri birbirini andıran kelimelerin yan yana kullanılmasına ikileme denir.
1. Aynı Sözcüğün Tekrarıyla
- Adam hızlı hızlı yürüyordu.
- Buraya sık sık gelirdi.
- Yaşananları tek tek anlattı.
- Köpekler güzel güzel oynuyordu.
2. Eş Anlamlı Sözcüklerle
- Bu konuda ses seda çıkmadı
- Fakir fukara insanlara her zaman yardım ederdi.
3. Yakın Anlamlı Sözcüklerle
- Köşe bucak her yeri temizlemişti.
- Ezik büzük domatesleri bir kenara ayırdı.
- Yalan yanlış sözlere inanmayın.
- Doğru dürüst işlerle uğraşmalısın.
4. Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcüklerle
- İrili ufaklı taşları toplamış.
- Araba bata çıka ilerledi.
- İyi kötü günler geçirmişti burada.
- Bu olayı enine boyuna tartışmalıyız.
5. Biri Anlamlı Biri Anlamsız Sözcüklerle
- Saçma sapan konuşuyordu.
- Yırtık pırtık bir elbise vardı üzerinde.
- Çer çöp ne varsa atmıştı.
- Para mara bekleme bendem.
6. İkisi de Anlamsız Sözcüklerle
- Çocuk abur cubur yediği için hastalandı.
- Abuk subuk konuşmasına dayanamamıştı.
- Ivır zıvırları kilere kaldırmıştı.
7. Yansıma Sözcüklerle
- Şırıl şırıl akan derenin yanında huzur buldum.
- Araçlar vızır vızır geçiyordu yoldan.
- Yağmur suları şıp şıp akıyordu tavandan.
8. Biri Olumlu Diğeri Olumsuz Çekimlenmiş Fiillerle
- Buraya gelir gelmez onu aramalısın.
- Yatağından kalkar kalkmaz karşısında onu gördü.
- Kafasını yastığa koyar koymaz uyumuştu.
9. Hal (Durum) Ekleriyle
- Peş peşe dizilmiş, yürüyorlardı.
- Toplantıda yan yana gelmemeye dikkat etmişler.
- Şiir gönülden gönüle dokunan bir türdür.
10. Mi, De, Ve Sözcükleriyle
- Zor mu zor sorularla karşılaşınca heyecanlandım.
- Yemek de yemek olmuş.
- Bu olayları ancak ve ancak ona anlatırım.
B. Deyimler
Genellikle gerçek anlamından az çok ayrı, kendine özgü bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz öbeklerine deyim denir.
Deyimlerin Genel Özellikleri
1. Deyimler genellikle mecaz anlamlıdır ve mastar eki -mek -mak ile çekimlenir.
- rol yapmak
- etekleri tutuşmak
- yüreği ağzına gelmek
- küplere binmek
2. Az da olsa gerçek anlamlı deyimler de vardır ve cümle niteliği taşıyabilirler.
- Sağlık olsun.
- İsmi var, cimi yok.
- Çoğu gitti, azı kaldı.
3. Deyimi oluşturan sözcüklerin arasınabaşka sözcükler girdiğinde deyimin etkisi azalır.
- Gözleri elbisenin güzelliğinden kamaşmıştı.
4. Deyimler yol yol göstermez, öğüt vermez sadece soyut kavramları somut hale getirmek için kullanılır. Bu yönleriyle atasözlerinden ayrılır.
- Ne kız verir ne dünürü küstürür.
- Ele verir öğüdü kendi keser söğüdü.
- Çoğu gitti, azı kaldı.
C. Atasözleri
Uzun deneyime ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş. öğüt verici nitelikteki sözlere atasözü denir.
Atasözlerinin Genel Özellikleri
1. Kısa ve özlüdür, tecrübeye dayanır, söyleyeni belli değil yani anonimdir.
- Yazın başı pişenin, kışın aşı pişer.
- Ayağını yorgana göre uzat.
- Taşıma su ile değirmen dönmez.
- Güneş balçıkla sıvanmaz.
2. Çoğunlukla mecaz anlamlıdır.
- Kazanmayanın kazanı kaynamaz.
- Açık yaraya tuz ekilmez.
- Her ağaçtan kaşık olmaz.
- Mum dibine ışık vermez.
3. Gerçek anlamlı atasözleri de vardır.
- Son pişmanlık fayda etmez.
- Vakit nakittir.
- Bugünün işini yarına bırakma.
- Hatsız kul olmaz.
D. Pekiştirmeler
Anlatımı güçlendirmek amacıyla kullanılan ek sözcük ya da öbeklerdir.
sıcak - sımsıcak
mavi - masmavi
sıcak - sıcacık
büyük - büyükçe
sıcak - pek sıcak
iyi - oldukça iyi
sıcak - cehennem gibi sıcak
güzel - melek gibi güzel
