Sözcükte Anlam İlişkileri Konu Anlatımı

 A. Eş Anlamlı Sözcükler

Yazılışları farklı olduğu halde aynı anlamı karşılayan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir.

- O kadar yoksulmuş (fakirmiş) ki rüyasında bile eline para değmemiş.

- İnsanlara saygıyı (hürmeti) bitirdin mi yandın.

- Hatırılarımızda (anılarımızda) kaldı o güzel günler.

- Bu atın yarışı kazanma olasılığı (ihtimali) vardı.

B. Yakın Anlamlı Sözcükler

Aynı anlamı karşılamakla birlikte kullandıkları cümle içerisinde birbirlerinin anlamına yakın ifadeleri karşılayan sözcüklere yakın anlamlı sözcükler denir

doğru - dürüst

uğraşmak - didinmek

yalan - yanlış

köşe - bucak

- İnsanları kırmamak için doğru (uygun) sözcükleri kullanmaya çalışıyordu.

- Onu çağırmazsak bize küsebilir. (gücenebilir)

​

C. Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler

Anlamca birbirini karşıtlık olan sözcüklere karşıt (zıt) anlamlı sözcükler denir.

büyük - küçük

aşağı - yukarı

ileri - geri

er - geç

az - çok

iyi - kötü

uzak - yakın

en - boy

**  bir sözcüğün olumsuzu o sözcüğün karşıt anlamı değildir **

​

D.Sesteş (Eş Sesli) Sözcükler

Yazılışları aynı olmasına rağmen aralarında hiçbir anlam ilişkisi olmayan sözcüklere sesteş sözcükler denir.

- Çok fazla balık olduğu için balıkçılar ağı toplamakta zorlanıyordu.

- Pantolonun ağı yırtılmıştı.

​

- Ayakkabının bağı çözüldü

- Bu yıl üzüm bağları çok verimliydi.

​

E. Kökteş Sözcükler

Hem isim hem de fiil olarak kullanılabilen ve aralarında anlam ilişkisi bulunan sözcüklere kökteş sözcükler denir.

- Rüzgarın etkisiyle sokaklar tozdu. (fiil)

- Gözüne toz kaçmıştı. (isim)

boya- boyamak, sıva - sıvamak, güreş - güreşmek, savaş - savaşmak, eski - eskimek vb...

​

F. Somut ve Soyut Anlamlı Sözcükler

Beş duyumuzdan herhangi biriyle algılayabildiğimiz kavramları, nesneleri karşılayan sözcüklere somut anlamlı sözcükler, algılayamadığımız kavramları karşılayan sözcüklere ise soyut anlamlı sözcükler denir.

- Bugün hava çok sıcakdı. (somut)

- Rüzgar sabaha kadar hiç dinmedi. (somut)

​

- Dün gece gördüğü rüyandan çok etkilenmiş. (soyut)

- Yaşanan olaylar onu çok üzmüş. (soyut)

​

G. Nicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler

Varlıkların sayılabilen, ölçülebilen özelliklerini ifade eden sözcüklere nicel anlamlı sözcükler, sayılamayan ölçülemeyen kısacası rengini durumunu, biçimini nasıl olduklarını ifade eden sözcüklere nitel anlamlı sözcükler denir. 

- Kendine dört odalı bir ev almıştı. (nicel)

- Sahilde büyük bir taş vardı. (nicel)

- Küçük bardakla çay içmeyi seviyordu. (nicel)

​

- Hayatında karşılaştığı kötü olaylar onu korkutmuştu. (nitel)

- Büyük insan olmak istiyorsan insanlara saygı duymalısın. (nitel)

- Neşeli insanlar hayata renk katar (nitel)

​

H. Özel ve Genel Anlamlı Sözcükler

Bir türün tamamını ya da birden fazla üyesini karşılayan sözcüklere genel anlamlı, bir türün tek üyesini karşılayan sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir.

- Mektup en iyi iletişim aracıdır. (genel anlam)

- Kardeşine mektup göndermiş. (özel anlamla)

​

I. Yansıma Sözcükler

Doğadaki sesleri taklit yoluyla dilimize kazandırılmış halidir.

- Sabaha kadar kulağı çınlamıştı.

- Kapının gıcırtısı onu rahatsız etmişti.

- Koyunlar çayırda meleşiyordu.

- Öğrenciler fısır fısır konuşuyordu.

- Köpek durmadan havluyordu.