Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919)
Sivas'ta kongre yapılacağını Amasya Genelgesi'nde belirtilmiştir. İstanbul Hükümeti çeşitli yollarla kongreyi engelleme faaliyetlerinde bulunmuştur.
Kongre Öncesi Gelişmeler
- Mustafa Kemal'in kongre başkanı seçilip seçilmemesi konusu.
- Manda ve himaye fikrinin tartışılması.
- Herhangi bir partiye bağlı olunmadığına dair yemin edilmesi konusu.
- Fransızların kongre toplanırsa Sivas'ı işgal etme tehdidinde bulunmaları.
- İstanbul Hükümetinin, Elazığ Valisi Ali Galip'i ve Ankara Valisi Muhittin Paşa'yı kongreyi dağıtmak için görevlendirmesi.
Sonuç Olarak
- 38 delegenin katılımıyla kongre toplanmıştır
- Mustafa Kemal Paşa kongre başkanı seçilmiştir. Kongre başkan yardımcılığını Bekir Sami Bey ve Rauf Bey üstlenmiştir.
- Fransızlar Sivas'ı işgal etmeye cesaret edememişlerdir.
- Ali Galip ve Muhittin Paşa kuvvetleri milli kuvvetler tarafından engellenmiştir.
- Delegeler herhangi bir siyasi partiye bağlı olmadıklarına dair yemin ettirilmiştir. Bu durum siyasi bölünmelerin önüne geçerek bütünlüğü sağlama amacına yöneliktir.
11 Eylül 1919 günü sona eren Sivas Kongresi'nde, Erzurum Kongresi'nin kararları tamamen kabul edilmekle beraber Erzurum Kongresi kararlarında bazı değişiklikler yapıldı:
- Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tüzüğü, ülkeyi ve milleti kapsayacak şekilde değiştirilerek kabul edildi. Bütün cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirildi.
- Temsil Heyeti, Doğu illerinin tamamını temsil eder. ifadesi, Tüm yurdu temsil eder şeklinde değiştirildi.
- Vatanın herhangi bir parçası hükümetçe terk ve ihmal edildiği takdirde, bir geçici hükümet kurularak idarenin millet adına ele alınacağı karar altına alındı.
- Mebusan Meclisinin acele toplanması ve hükümet üzerinde meclis denetiminin sağlanması istendi.
- Erzurum Kongresi'nde seçilen Temsil Heyetinin üye sayısı on beşe çıkarıldı.
- Vatanın sınırları bölünmez bir bütün olarak düşünüldü. Milli kuvvetleri etken, milli iradeyi hakim kılmak esası kabul edildi.
- İşgal emeli taşımayan devletlerden ekonomik yardım alınabileceği belirtildi.
- Azınlıklara siyasi egemenliğimizi ve sosyal dengeyi bozacak imtiyazların verilmeyeceği vurgulandı.
Kongrenin Önemi ve Sonuçları
- Her yönüyle ulusal bir kongredir.
- Milli birlik ve beraberlik sağlandı.
- Milli Mücadele konusunda halkı doğru bilgilendirmek için İrade-i Milliye Gazetesi çıkarılmaya başlandı.
- İstanbul Hükümetiyle İlişkiler kesilmiştir. Damat Ferit Paşa istifa etmek zorunda kalmıştır. Yerine ise Ali Rıza Paşa hükümet kurmuştur.
- Ali Fuat Cebesoy, Batı Anadolu Milli Kuvvetler Genel Komutanlığına atandı.
- 14 Eylül'de Devlet işleri padişah hazretleri adına ve yürürlükteki yasalara göre eskisi gibi yürütülecektir denilmiştir.
- Manda ve himaye fikri kesin olarak reddedilmiştir.
- Bütün engelleme çalışmalarına rağmen kongrenin toplanması kararlılığın bir göstergesidir.
