Erzurum Kongresi (23 Temmuz - 7 Ağustos 1919)
Mondros Ateşkes Anlaşması'yla, Doğu Anadolu'daki vilayette herhangi bir karışıklık çıkarsa bölge işgal edilecek ve nihai hedef olarak burada bir Ermeni devleti kurulacaktı. Bu tehlikenin önüne geçmek için Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu. Bu cemiyet her an çıkabilecek olan bu tehlikeye karşı alınması gereken tedbirleri görüşmek üzere bir kongre toplanmasına karar verdi.
Erzurum Kongresi'nin toplanmasında;
- Doğu Anadolu'nun Ermenilere verilmesi olasılığı
- Karadeniz'de Pontus Rum Devleti kurulması amacıyla girişilen faaliyetler
- Anlaşma Devletleri'nin Osmanlı Devleti'nin bölgelerini işgal etmesi
- Erzurum'da ve Trabzon'da kurulan cemiyetlerin birleştirilmek istenmesi
etkili olmuştur
Kongrenin Erzurum'da düzenlenmesinde;
- XV. Kolordunun terhis edilmemiş olması
- Doğu Anadolu'nun henüz işgale uğramamış olması
etkili olmuştur.
Alınan Kararlar
- Milli sınırlar içinde vatan birbirinden ayrılmaz bir bütündür.
- Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine, Osmanlı Hükümetin sessiz kalması halinde millet topyekün karşı koyacaktır.
- İstanbul Hükümeti vatanın bütünlüğü koruyamadığı takdirde, bu gayeyi temin için Anadolu'da geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümet Milli Kongre tarafından seçilecektir. Kongre toplanmamış ise bu seçimi Temsil Heyeti yapacaktır.
- Kuvayımilliye'yi amil, irade-i milliyeyi hakim kılmak esastır.(Milli güçleri etken, milli iradeyi hakim kılmak esastır.)
- Hristiyan azınlıklara siyasi hakimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez
- Manda ve himaye kabul edilemez
- Mubusan Meclisinin derhal toplanmasını ve hükümet işlerini meclisin denetimi altında yürütülmesini sağlamak için çalışacaktır.
- Sömürge amacı taşımaması koşuluyla dış yardım alınabilir.
- Ulusal irade ve toplanan ulusal güçler padişahlık ve halifelik makamını kurtaracaktır.
Kongrenin Önemi ve Sonuçları
- Toplanış biçimi bakımından bölgesel, fakat alınan kararlar bakımından ulusal bir kongredir.
- İlk kez ulusal sınırlarımızdan söz edilmiştir
- Doğu'da bulunan cemiyetler tek çatı altında toplanmıştır. Bu durum birlik ve beraberlik yolunda önemli bir adımdır.
- Manda ve himaye fikrine ilk defa karşı çıkılmıştır. Kesin olarak reddedilmesi ise Sivas Kongresi'nde gerçekleşecektir.
- Mili hakimiyetin şartsız olarak gerçekleştirilmesine ilk kez karar verilmiştir.
- İlk kez devlet ve hükümet kurma fikri ortaya atılmıştır.
- Azınlıklar imtiyaz verilmeyeceği belirtilerek, Tanzimat ve Islahat Fermanlarına karşı çıkılmıştır.
- Mustafa Kemal Paşa'nın sivil olarak katıldığı ilk kongredir
