Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları
Fiil ve Yüklem Yanlışları
Yüklem Eksikliği
Birden fazla yüklem kullanılması gereken cümlelerde yüklemlerden birinin eksik kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
- Eti çok, sebzeyi hiç sevmiyorum. (yanlış)
- Eti çok seviyorum, sebzeyi hiç sevmiyorum. (doğru)
- Kasadaki adam bir yandan para, bir yandan da paket yapıyordu. (yanlış)
- Kasadaki adam bir yandan para alıyor, bir yandan da paket yapıyordu. (doğru)
Ek Fiil Elsikliği
Sıralı Cümlelerde, cümlelerden biri olumlu diğeri olumsuzsa ya da özneler farklıysa bu cümlelerde aynı aynı ek fiil kullanılmalıdır.
- Film oldukça güzel ama uzun değildi. (yanlış)
- Film oldukça güzeldi ama uzun değildi. (doğru)
- O televizyon seyrediyor, biz de sofrayı kuruyorduk. (yanlış)
- O televizyon seyrediyordu, biz de sofrayı kuruyorduk. (doğru)
Fiilimsi Eksikliği
Birden fazla sözcük aynı fiilimsiye bağlandığı zaman, fiilimsiyle sözcükler arasında uyuşmazlık olabilir. Bu duruma fiilimsi uyuşmazlığı da denmektedir.
- Durmadan gazoz ve çekirdek yenen bu yerden hemen uzaklaştım.
- Durmadan gazoz içilen ve çekirdek yenen bu yerden hemen uzaklaştım.
Özne - Yüklem Uyuşmazlığı
Cümlede özne ve yüklem arasında kişi yönünden uygunluk olmalıdır. Özne tekil ise yüklem tekil, özne çoğul ise yüklem çoğul olur. Bu kurala uymadığı taktirde anlatım bozukluğu oluşur.
- Bir sen bir de ben kaldım buralarda. (yanlış)
- Bir sen kaldın, bir de ben kaldım buralarda. (doğru)
- Bu düşünceler beni etkilediler. (yanlış)
- Bu düşünceler beni etkiledi. (doğru)
- Sandalyeler yere düştüler. (yanlış)
- Sandalyeler yere düştü. (doğru)
- Gözlerim çok ağrıyorlar. (yanlış)
- Gözlerim çok ağrıyor. (doğru)
Özne Eksikliği
Aynı özneyi alamayan yüklemlerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.
- Hiç kimse ona gerçeği anlatmamış, onu yalan yanlış sözlerle oyalamıştı. (yanlış)
- Hiç kimse ona gerçeği anlatmamış, herkes onu yalan yanlış sözlerle oyalamıştı. (doğru)
- Bu tür dergilerin sayısı gittikçe azalıyor, okunmaz oluyor. (yanlış)
- Bu tür dergilerin sayısı gittikçe azalıyor ve dergiler okunmaz oluyor. (doğru)